خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن
به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

پشم و پیله ی کسی ریختن-ناتوان شدن کسی-از میان رفتن ابهت کسی

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

 

 

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

چین و چوروک-چین و شکن

جان جانی-صمیمی-یکدل

چیزی شدن-اهمیت و اعتباری پیدا کردن-به جایی رسیدن

آش آلو کردن-خجالت زده کردن-کنفت کردن-سکه ی یک پول کردن

آفتابه دزد-دزدی که به ربودن چیزهای بی ارزش بسنده می کند

حرف چند پهلو-سخن مبهم و دارای چند معنی

اُزبَک(بی ریخت، ژولیده، ازخودراضی)
 

تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

آینه ی زانو(برآمدگی زانو)

 

دل گرفتگی-غم-غمگین بودن

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

زردمبو-آدم ضعیف و کم خون-دارای رنگ و روی زرد

خرده فرمایش داشتن-دستورهای بی جا دادن

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

از گرد راه رسیده(تازه وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن
بازداشتن-منع کردن-مانع شدن

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره ی بد یا غذای بد)

جا نیاوردن-کسی را نشناختن

 

تبانی کردن-پنهانی پیمان بستن-ساخت و پاخت

زیر سری-بالش-متکا

 

چیز خور شدن-مسموم شدن

بازار مکاره-بازار موقت

اله و بله(چنین و چنان)

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

چارک-یک چهارم

تر تری-کسی که اسهال گرفته است

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

زدن به تخته-برای جلوگیری از چشم زخم و برای تعریف و تشویق گفته می شود

افسارگسیخته-سرکش

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

پوست کلفتی کردن-مقاومت کردن-سخت جانی کردن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

چل گُل-روغنی با خاصیت دارویی

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن
زبیل-آشغال-زباله

تند رفتن-دور برداشتن-زیاده روی کردن-از حد خود تجاوز کردن

پیاز مو-ریشه و بیخ مو
دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

 

 
خِطَب-جزیی از جهاز شتر

آخرین تحویل-قیامت

جلا دادن-مفید بودن-شفا دادن-صیقل دادن

چله بُران-جشن حمام رفتن زن پس از گذشت چهل روز از زاییدن

اجباری(خدمت سربازی)

آه از نهاد کسی برآمدن-نهایت تاسف به کسی دست دادن

جمع کردن-گرد آوردن

اصول دین پرسیدن(سوال پیچ کردن)

 

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

چاله میدان-نگا. چاله خرکشی

از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن(از باران به ناودان پناه آوردن)

 
پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی ارزش)

 

آب تنی(شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی))
پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن
به چشم-اطاعت می شود

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک
خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

تخت قاپو کردن-چادر نشینان را در جایی ساکن کردن

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

 

پا توی کفش کسی کردن-با کسی در افتادن-به آزار کسی برخاستن
به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

ازراه نرسیده-در همان لحظه ی رسیدن-به مجرد ورود

آشغالی-سپور

خون به راه انداختن-آشوب و فتنه ی سخت به پا کردن
از شیر مادر حلال تر-چیزی که در تعلق آن به کسی تردیدی نیست

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن

 

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن

اسکلت بندی-طرح ریزی-زیرسازی
پس مانده-ته مانده-به کنایه به زن طلاق گرفته گفته اند

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

بجا-شایسته-در هنگام مناسب

آفتاب خوردن-سختی کشیدن

جملگی-تمامن-سراسر

توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

زین کردن گربه ی کسی-کسی را به زحمت انداختن-کسی را گرفتار دردسر و ناراحتی کردن

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن
از ترس مار توی دهان اژدها رفتن(از باران به ناودان پناه آوردن)
خوش مشرب-خوش معاشرت-اهل گفت و گو

اوقات تلخی(ترش رویی، عصبانیت)

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

پیه سوز- پی سوز

خانه خراب کردن-بدبخت کردن-بی چیز کردن

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن
پافنگ-نهادن ته تفنگ در کنار در حالت خبردار ایستادن

 
آینه ی دست(تیغ و خنجر)
آب مریم-شیره ی انگور-عصمت و طهارت

خوشگلک-با خوشگلی اندک

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت
آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت انگیز کردن)

راسته بازار-بازار راست و مستقیم
 

حال و احوال-وضعیت-کیفیت

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

آب مروارید-تار شدن عدسی چشم

 

دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن

اسم درگوشی(نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است)
پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن
دو پهلو-دارای ابهام-کنایه دار

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

 
به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

بنا بودن-قرار بودن

تقاص پس دادن-تاوان پس دادن

خاک برگ-برگ خشک خرد شده

بله بران-قول و قرارهای پیش از ازدواج در میان خانواده های عروس و داماد

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق

 

آب رفتن-بی اعتبار شدن-کوچک شدن

خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

آب حیات-عشق و محبت-دهان معشوق

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

آواز شدن-شهره شدن
آب کور-کسی که سودش به دیگران نمی رسد

اَجق وَجق(چیزی با رنگ های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)

 
چشم و چار-چشم-دید-بینایی

پنبه ی کسی را زدن-کسی را افشا و بی اعتبار کردن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می شود)

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

دست آمدن-به دست آمدن-پیدا شدن-حاصل شدن

حاشیه رفتن-سخنان دور از موضوع گفتن-منحرف شدن از مطلب

خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

 

 

پیش انداختن-جلو انداختن-مقدم داشتن

 

خبر گرفتن-پرسیدن
آب نخوردن چشم(امید نداشتن)

آمد-فرخندگی-خوش قدمی

تره بار-میوه ها و سبزی ها

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

از پا ننشستن-سماجت ورزیدن-از کوشش دست نکشیدن
بته مرده-بی اصل و نسب-بی کس و کار
حجله خانه-اتاق شب زفاف

چشم ورقلمبیده-چشم بیرون زده

جز جگر-سوختگی دل بر اثر اندوه و مصیبت
بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده
دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر
 

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

پول مول-پول

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته

دوا شور-شستن فرش با نوعی دوای جلا دهنده

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

خون گرفته-آن که قتلی کرده و نگرانی آن او را از حال عادی خارج کرده است

پا گشا-نخستین دعوت خویشاوندان از عروس و داماد

 
از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

تلمبار- تل انبار

بانی خیر-نیکوکار-کسی که اثر خیر از خود بجا گذاشته است

پوست پیازی-نازک و بی دوام

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)

چار شاخ ماندن-بی حرکت ماندن به علت درد کمر یا از روی ترس یا تعجب

خوب کاشتن-از عهده ی کاری خوب برآمدن
آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

خوره-جذام-آکله

چیز خور-مسموم شده

دهن-واحد آواز خواندن

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان
دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

ریش تپه-پر ریش-دارای ریش انبوه

آب آتش مزاج(می سرخ)

جزغاله-سوخته-زغال شده

خرس گنده-برای تحقیر به کسانی که اداهای خارج از سن خود در می آورند گفته می شود

پف کرده-بادکرده-ورم کرده

راه دادن-باز کردن راه عبور-کنار رفتن از سر راه-اجازه ی ورود دادن-رضایت دادن به عمل جنسی

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

راه بلد-راهنما-آن که راه را خوب می شناسد

دنبال کسی گذاشتن-در پی کسی دویدن-کسی را تعقیب کردن

تق و توق-سر و صدای کار یا حرکت

به جهنم-به درک-خوب شد که چنین شد-خوب است که چنین بد است

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

عینک ذره بینی بسیار قوی

به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

آرد خود را بیختن و الک را آویختن(کسی که وظایف زندگی اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست)

 

خاله خواهر خوانده-نگا. خاله خاک انداز

جیب بر-دزدی که در جیب دیگران دست می برد

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

به سر دویدن- با سر رفتن

پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن

بده اون دستت-آی زکی !

 

 
زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

رضا شدن-راضی شدن

دو پا-انسان

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

دست علی به همراه-علی یارت باد

جاکن کردن-به حرکت درآوردن-کسی را از مقامی دور کردن

حال و حوصله-نگا. حال و احوال
باب-مرسوم-معمول

 

چرمی-از جنس چرم
اصحاب منقل(اهل گفت وگو و سخن)

با کسی تلیت شب جمعه خوردن-با کسی هم منفعت نبودن

خرس-چاق و درشت-تنومند

آفتاب رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

زنگ زدن-ترکیب شدن آهن با اکسیژن هوا-فرسوده شدن-بی مصرف شدن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن
تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن
رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع

آفتابه خرج لولهنگ کردن-چیز با ارزشی را در بهای چیز بی ارزش دادن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

جیک جیک کردن-غرغر کردن-جویده جویده حرف زدن

ترور کردن-کشتن به دلیل سیاسی

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن

پَخت-لوازم مورد نیاز زندگی
جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

 

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

آسمان جل(ندار، بی چیز، کسی که رواندازش آسمان است)

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

چله ی بزرگ-چهل روز میان هفتم دی ماه و شانزدهم بهمن

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن
خون گرفته ی کسی بودن-در برابر کسی مسئول بودن

کار شگفت انگیز کردن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

حرف تو حرف آوردن-سخن کسی را قطع کردن-مطلب دیگری را پیش کشیدن

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

دیوانه ی کسی بودن-عاشق بی قرار کسی بودن

دمه گیر-خفه کننده-نفس گیر

آب مروارید(تار شدن عدسی چشم)

 

در باغ سبز نشان دادن-وعده های فریبنده دادن-امید واهی برای کسی ایجاد کردن

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

رعایت کردن-نگاه داشتن حق کسی

 

داو-نوبت بازی

حاضر به یراق-حاضر و آماده

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن
 

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه ضعف

دست به نقد-بی درنگ-زود-فورن

ذکر مصیبت-بیان درد-یادآوری رنج های خاندان محمد و به ویژه حسین

جا گذاشتن-چیزی را در جایی فراموش کردن-چیزی را سر جای خود قرار دادن

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

دراز کش-افتاده-خوابیده

اختر شمردن-شب بیداری
آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

زیر انداز-پارچه ای که زیر پای کسی یا زیر چیزی گسترانند

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن

خداپسندانه-مورد پسند خدا

الفرار(گریز، بگریز !)

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

حشک شویی-شستن لباس با مواد شیمیایی با کمی یا بدون آب

داریه زنگی-دایره ای دارای سنج های کوچک که چون آن را بنوازند از آن ستج ها آواز بر می آید

حاملگی-آبستنی

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

خر غلت زدن-مانند خر بر خاک غلتیدن

بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

 

الانه(همین حالا، هم اکنون)

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

کار شگفت انگیز کردن

حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

آفتاب نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه خراب کردن

تو بمیری-سوگندی در مقام تهدید

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

حرف شنو-سر به را-مطیع

خرج شدن-مصرف شدن-به کار رفتن
خیط کردن-نگا. خیت کردن

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن

خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

دنبال کردن-تعقیب کردن-اصرار و پافشاری کردن-پی گیری کردن

پس کشیدن-به عقب کشیدن

 

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

چاک و چیل-لب و لوچه-پک و پوز

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

 
دود و دم داشتن-بساط چای و قلیان یا تریاک گستردن
دهن-واحد آواز خواندن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

ژاندارم-مامور انتظامی عضو ژاندارمری

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن
 

راه انداختن کار کسی-وسیله ی تسهیل انجام شدن کار کسی را فراهم کردن-رو به راه کردن کار کسی

جوشکار-کسی که قطعات فلزی را به هم جوش می دهد

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

د ِ-حرفی برای بیان مداومت

رگ خواب-نقطه ی ضعف-راه تسلط بر کسی

 
 

تظاهر نمودن-وانمود کردنف ظاهر سازی کردن

 

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)
دست به چیزی شدن-بی درنگ آن چیز را برداشتن-آماده ی استفاده از آن چیز شدن

ای والله گفتن-به برتری کسی بر خود اقرار کردن

خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

پوشک-کهنه ی بچه

آینه ی هفت جوش-خورشید

زهرمار کردن چیزی-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

پیزه شُل-آن که شکمش روان باشد-ضعیف-سست

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

بنده منزل-خانه ی من

دریافت-گرفتن-ادراک

آدم بگو بخند-شیرین زبان و بذله گو

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

 

پا به پا شدن-تردید داشتن

ار زبان کسی(از قول کسی)

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

پیش کردن-راندن به جلو

بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

دانش سرای عالی-آموزشگاه تربیت استاد

 
درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

خدا را بنده نبودن-بی نهایت عصبانی بودن-کفران کردن

خبرنگاری-کار خبرنگار

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

ژوری-هیئت داوران

خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

باد کردن-به خود بالیدن-مغرور شدن
ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

 

چپو-غارت-تاراج

از چیزی گلی چیدن(از چیزی بهره بردن)

زد و خورد-کتک کاری-دعوا و مرافعه

دندان پر کردن-ترمیم دندان آسیب دیده

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

زمین را به آسمان دوختن-گزافه گویی کردن-دروغ های شاخ دار گفتن

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام
جیب کَن-کسی که کارش اخاذی و تلکه است-کسی که دیگران را می دوشد

جاهل پسند-چیزی که جوان

چتوَل-یک چهارم