دست پاچه-شتاب زده-مضطرب
باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن
در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

آی زکی(در مقام ریشخند و تحقیر گفته می شود)

خورده برده-ملاخظه و پروا

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

 
 

بَده کردن-کسی را بد وانمود کردن-کنفت کردن-از چشم انداختن

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

بادبادک-مرغ کاغذی-اسباب بازی کودکان که به هوا می کنند

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

جاده صلف کن-کسی که موانع را از سر راه بر می دارد-آلت دست

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

 

رک گویی-صاف و پوست کنده حرف زدن
باد دادن-تلف کردن-در برابر باد قرار دادن

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

 

ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

پروار-فربه-چاق

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

آدم چوبی(بی عرضه و دست وپاچلفتی)
 

زیر تشکی-رشوه

بازرسی-بررسی و کنترل

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

بد خط-کسی که ناخوانا می نویسد

آب لمبو-چلانده شده-فشرده

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

 
بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

اهل عمل-کسی که کم تر حرف می زند و بیش تر عمل می کند

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر

درد دل-غم و اندوه درونی

تیر مالی-لاغر-باریک-ضعیف-دختر بلند بالا

آفت-زن عشوه گر و فتنه انگیز

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

آلکلی-معتاد به الکل

 

چغلی کردن-شکایت کردن

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می کنند

از خود در آوردن-دروغ پردازی کردن

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن
آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

روی آب نشستن-سوار قایق یا کشتی شدن

 

پازلفی-سر خط-بخشی از موی سر که از شقیقه ها به پایین صورت می روید

چرخ گوشت-چرخ گوشت خرد کنی

حق البوق-رشوه

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس انداز خرج کردن

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

پا شدن-از جا برخاستن

حیاط خلوت-حیاط کوچکی در جلو یا پشت خانه
بازرس-مامور بررسی و کنترل

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

آفتابه آب کن(پست ترین نوکر)

ددر رفتن-بیرون رفتن
بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

دلسرد کردن-ناامید کردن

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی نتیجه بودن سخنی است)

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن

تخم پس انداختن-بچه ساختن-بچه به دنیا آوردن

خربزه قاچ کردن با اتوی شلوار-بسیار آراسته بودن و به خود پرداختن

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

 

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته گیری کردن، اعتراض کردن)

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)
چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

بد شیر-متقلب-بد جنس

دست ِ بالا گرفتن-حدکثر را فرض کردن

خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن
چیل-آدم بد بیار

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می شود

دید و بازدید-ملاقات خویشان و دوستان با یکدیگر

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

بارانداز-جای پیاده کردن بار
روکش-پوشش یا ورقه ای که روی چیزی می کشند

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

دسته دیزی-قوم و خویش دور

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن
اشکال تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

جا آمدن حواس-به هوش آمدن

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن
پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

تق سرما شکستن- تک سرما شکستن

 

 
چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

روی پا بند نبودن-آرام و قرار نداشتن

بریدن از هم-قطع رابطه کردن

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

بر و بیا داشتن-رفت و آمد بسیار داشتن-دم و دستگاه داشتن

تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش
زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم

 

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

حال و بار-وضع زندگی

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

روغنی-آلوده به روغن

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

خارش گرفتن-به خارش افتادن بدن

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

اهل دود(سیگاری)

خنده ی نخودی-خنده ی لوس و بی مزه

الحق و الانصاف-انصافن-حقن

تو سر کسی زدن بر کسب-منت گذاشتن-به رخ کسی کشیدن

خر شدن-عقل خود را باختن-فریب خوردن

به سر دویدن- با سر رفتن

خراب شدن-از کار افتادن-منحرف

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست
خوردنی-غذا-قابل خوردن

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن

 

از کسی حساب بردن-از کسی ترس داشتن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

از دست دادن-گم کردن

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

اُق زدن-بالا آوردن

از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه ی کاری)

 
خانه خراب کردن-بدبخت کردن-بی چیز کردن

تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

 

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن
 

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)
آستین بالا زدن-آماده شدن-به کاری برخاستن-پا پیش گذاشتن

چل ستون-شبستان مسجد

چوب به مرده زدن-از پا افتاده ای را آزار دادن-موضوع کهنه ای را تازه کردن
خواب ماندن-دراز شدن خواب بر خلاف میل و به قراری نرسیدن
پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت
تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

خریت-نادانی-حماقت
دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

جاری-زن برادر شوهر

خورد رفتن-از بین رفتن قسمت اضافی در خیاطی-جذب شدن و حل شدن در چیزی

آلت فعل(وسیله ی انجام کار)

چیز-آلت تناسلی

دوبل-دو برابر

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

آدم نچسب-کسی که جاذبه ای ندارد و علاقه دیگران را جلب نمی کند

خربان-صاحب خر-خرکچی

روبنده-نقابی سیاه رنگ برای پوشاندن چهره

آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

البرز-بلندقامت-دلیر

رمباندن-خراب کردن
اجاق-دودمان

دلمه شدن-بسته شدن

آکله فرنگی(سیفلیس)
ته تغاری-آخرین فرزند خانواده

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

اُزبَک-بی ریخت-ژولیده-ازخودراضی

 

اشتباه لپی-اشتباه لفظی

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

چار چار کردن-داد و فریاد راه انداختن
 

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان
خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله
چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

جان جانی-صمیمی-یکدل

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

ته چک-بن چک-بنجاق-بخشی از دسته چک که پس از جداکردن چک باقی می ماند

حکیم باشی را دراز کردن-مجازات کردن بی گناه

اهل بیت-اهل خانه-خانواده

آبکی-بی ارزش-از روی بی علاقگی

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

تب خال زدن-در آمدن تب خال دور دهان

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

اهل عمل-کسی که کم تر حرف می زند و بیش تر عمل می کند

 

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

از کسی خوردن(توانایی مقابله با کسی را نداشتن)

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

چُر-ادرار
دست خدا به همراه-در پناه خدا

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

دو لَتی-در دو لنگه ای
جور کسی را کشیدن-کاری را به جای کسی برای او کردن

 

دور علم کسی جمع شدن-دور کسی گردآمدن و از او پشتیبانی کردن

پاچه لیز شدن-از راه پیمایی خسته شدن

دست خوش !-آفرین
روزه ی کله گنجشکی-روزه ای که بچه ها تا نیمه های روز می گیرند
تِلِک و تُلُک-کار مختصر و محقری داشتن

حمله کردن-یورش بردن

پر بودن خیک کسی-سیر بودن

دردانه ی حسن کبابی-بچه ی لوس

 

دایه ی مهربان تر از مادر-پرستاری که بیش از مادر مواظب کودک است-کسی که تظاهر به دل سوزی می کند

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به کلی زیر چیزی زدن)

خپله-چاق و کوتاه قد

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

رانده و مانده-بدبخت و وامانده

بی سکه-بی اعتبار
تخت خوابیدن-راحت و آسوده خوابیدن

خوش دوخت-لباسی که به اندازه و برازنده دوخته شده باشد

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن
چله ی تابستان-گرمای سخت
تخته زدن-پنبه زدن
رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت
چماق-چوبدست-گرز

خدا برکت-خدا بیش ترش کند
تنبان درآر-بی حیا-دریده

 

دست خوش !-آفرین

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

 

آفتابگیر(جایی که آفتاب بر آن بتابد، سایبان، چتر آفتابی)

چندر غاز-پول بسیار کم

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن
تله کاشتن پیش پای کسی-به کسی کلک زدن-کسی را گیر انداختن
از خرس مویی کندن-از مردم خسیس چیزی درآوردن-هرچند ناچیز باشد
آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

چاک دادن-شکافتن-پاره کردن

تیر کردن-نشان کردن

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

از خاک برداشتن-کسی را نواختن و به جایی رساندن
پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

 

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

چار انگشتی-آدم بی دست و پا-چلفتی

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

اشک کوه-یاقوت-لعل

از روی معده حرف زدن(بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن)

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

چادر درانی-جلوگیری از رفتن زن مهمان

پایین تنه-از کمر به پایین-قسمت پایین لباس-کنایه از آلت تناسلی
رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

بید خورده-کهنه و فرسوده

بزن و برو-کسی که در کار-دقت و دلسوزی ندارد
بیخ پیداکردن کار-گره افتادن در کار-دشوار شدن کار

آهوی خاور(آفتاب)

زبانی-شفاهی

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی غیرت

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

زدن بر طبل بیعاری-خود را به بی دردی زدن

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

 

تیپا خوردن-رانده شدن

جوشکاری-جوش دادن قطعات فلزی

به نعل و به میخ زدن-دو جانبه رفتار کردن-نه سیخ بسوزد نه کباب
ترکیدن دل-از چیزی سخت ترسیدن

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

دست شما را می بوسد-انجامش به عهده ی شماست

 

چروک-چین و شکن

 

به نام نقی، به کام تقی-سودی که از آن کسی است نصیب کس دیگری شود

از زورِ(از شدت، از بسیاری)

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

پیش کردن-راندن به جلو

آواز کوچه باغی-آوازی که جاهل ها می خوانند و یکی از گوشه های دستگاه شور است

 
بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

دشت-فروش اول کاسب-نخستین پول دریافتی کاسب

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین
آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن
ادرار کوچک-شاش

دو پهلو حرف زدن-مبهم سخن گفتن

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

 
چنگول زدن-پنجه زدن

آفتاب نشین-بیکاره و تنبل

دُم لابه-چاپلوسی-تملق
تنبل خان-تن پرور

ای والله(در مقام تایید و اعتراف به برتری کسی گفته می شود، آری به خدا)

تک پا-زمان کوتاه-در فرصتی بسیار اندک

رمباندن-خراب کردن

دراندشت-وسیع-بی سر و ته

جنجالی-آن چه موجب هیاهو شود-آن چه بر سر زبان ها افتد

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن
 

دبیر-آموزگار دبیرستان-فرد صاحب مقام در یک حرب-وزارت خانه یا سفارت

تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود

رفتن از رو-خجالت کشیدن-شرم کردن-از میدان به در رفتن-مجاب شدن

 
پاره وقت-کسی که تنها بخشی از روز یا هفته را کار می کتد
بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم
چیز دار-ثروتمند
تصدق شدن کسی را-بلاگردان کسی شدن-قربان صدقه ی کسی رفتن
رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

 

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

تاخیر بردار-قابل عقب انداختن

خاکه زغال-ریزه ی زغال

خاطره-یادگار

 

ریش و گیس بافتن-با هم مشورت کردن-عقل ها را روی هم ریختن

خاک بر سری-بی آبرویی

حرف پوچ-سخن بی معنی

دم-هنگام

آلونک نشین-ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک های آلونک وار زندگی می کنند

باز نشسته ک-سی که بدلیل پیری و یا علل دیگر از کار کردن دست کشیده است و حقوقی دریافت می کند

پَک و پوزه-ریخت و قیافه-شکل ظاهر

به دم و دود رسیدن-سر و سامان یافتن

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

روی کسی نشدن-خجالت کشیدن

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن

آفتاب کسی به زردی رسیدن-به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی

حساب کردن-پرداختن خرج

زکی-لفظی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

 

تنگاب آمدن-به جان آمدن

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

رگ ترکی-تعصب نژادی

آفت-زن عشوه گر و فتنه انگیز

دور سر چرخاندن و دادن-صدقه دادن

به درک- به جهنم
ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

داربست-چوبی چند که معماران روی آن ایستاده و کار می کنند-چوب بست-داربند

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم
زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

خُرخُرو-آن که در خواب بسیار خرناس می کشد

از بیخ-یکسره-به کلی-کاملن

فال بد زدن

رد خور-رد شدنی-سزاوار ترک کردن
پادرختی-میوه های خراب شده که خود از درخت می افتند

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

چپ دست کسی-که کارهایش را با دست چپ می کند

انگشتر پا(چیز بی ارزش)

 

 

 

زار-کوتاه شده ی زایر

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

بچه افتادن-سقط شدن جنین
آب به چشم آمدن(طمع کردن)

دست به سیاه و سفید نزدن-به هیچ گونه کاری نپرداختن-ابدن کاری نکردن

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

چشته خور شدن-بهره و نصیب بردن از کسی

آدم دو قازی(شخص بی سروپای بی ارزش)

جرز-شکاف میان دو بخش دیوار-ستون-بلند بی مصرف

دور دست-جایی دور

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

زمینه سازی کردن-مقدمه چیدن برای انجام کاری

الحق(به راستی، حقیقتن)

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

پشه را در هوا نعل زدن-در تیراندازی بسیار ورزیده بودن-بسیار زرنگ و فرصت طلب بودن

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

انگشت کردن-انگشت رساندن

داغان شدن-از هم پاشیدن-متفرق شدن

بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

روغن کرمانشاهی-روغنی که در کرمانشاه از شیر گاو و گوسفند به دست می آورند و به ترین روغن زرد است

دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

امن و امان(بدون بیم و هراس)
وسیله ی بازی (به ویژه برای کودکان)
ذُق ذُق کردن-تیر کشیدن زخم-سوزش داشتن اندام دارای درد

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

رفتگر-سپور-آشغالی

پیچیدن نسخه-آماده کردن داروی نسخه ی دکتر در داروخانه
آستین تر داشتن-بسیار گریه کردن

تحویل سال-سال گردش-لحظه ی وارد شدن به سال نو