تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن
اهل عمل(کسی که کم تر حرف می زند و بیش تر عمل می کند)

تک و توک-به ندرت-کمی

 

 
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

از زبان کسی مو در آمدن-کنایه از فرط تکرار و بی نتیجه بودن سخنی است

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

آلت دست کسی شدن-مورد سوء استفاده قرار گرفتن

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

دو لَتی-در دو لنگه ای

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

 

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

دنگ انداختن-نزدیکی جنسی کردن
دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه
پاشنه نخواب-کنایه از مویی که از نیمه ی پشت بریده و سر آن رو به بالا باشد

دوستی خاله خرسه-دوستی از روی نادانی که موجب زیان شود

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه ای را که به کسی وارد شده است نشان می دهد

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

دستگیره ی خطر-وسیله ای حلقه مانند در قطار برای بازداشتن قطار از حرکت به هنگام خطر

چپری آمدن-زود آمدن
از چنگ دزد در آمدن و به دام رمال افتادن-از باران به ناودان پناه آوردن

به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

بازار کوفه- بازار شام

استخوان بندی-درست کردن انگاره و طرح

خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

چپری آمدن-زود آمدن

دور-بار-دفعه-نوبت

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده
آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

چوب پا-دو چوب بلند که پا در میان آن ها کنند و با آن ها راه روند
روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

خل بازی-حرکات غیر منطقی و غیر عاقلانه

 

پای کسی بازشدن به جایی-رفت و آمد کردن کسی به جایی

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

خدا نگهدار-خدا حافظ

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

 
جِر خوردگی-بریدگی-پارگی

خاله خاک انداز-همنشین سر و زبان دار

رو انداز-لحاف

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

بازجو-مامور تحقیق و بررسی پرونده

چاشته بندی-ته بندی

آستین بالا زدن-آماده شدن-به کاری برخاستن-پا پیش گذاشتن

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

 

دماغ خشکی-بی مغزی-دیوانگی

دنیا آمدن-زاده شدن

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

خاکه-خرده ی هر چیزی

تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

دم کسی لای تله گیر کردن-دچار سختی شدن-به بلا گرفتار شدن

 

آتش پا-فرز و چالاک-بی قرار

در دهان افتادن چیزی-مشهور شدن چیزی-فاش شدن-رسوا شدن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

جزغاله-سوخته-زغال شده

دق-غصه و ناراحتی-نوعی بیماری روحی که بیمار را رنجور می کند و از بین می برد

خروس کسی خواندن-شاد و شنگول بودن-روزگار بر وفق مراد بودن

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

 

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

خاطر جمع-مطمئن

احدالناس(کسی، فردی)

بستن خود به کسی-خود را به کسی منتسب کردن

از شوخی گذشته-حالا برسیم به مطالب جدی

از بز حرام زاده تر-سخت گریز و حیله گر

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

خودکار-دستگاهی که نیازی به مراقبت انسان ندارد
حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند

آش دهن سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

از جنس چیزی بودن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

دست و بال کسی تنگ بودن-تنگدست بودن-فقیر بودن

پَتی-لخت-برهنه

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

 
خوابیدن-خراب شدن-فرو ریختن

در هم بودن-پریشان بودن-پکر بودن-نگران بودن
پوست کندن-سخت تنبیه کردن

از سر نو(دوباره)

آب به زیر کسی آمدن(سراسیمه شدن)

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

 

خرناس-نگا. خُرخُر

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

حمال باشی-به تخقیر به آدم ناشی و بی عرضه می گویند

چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

پر پری نشان دادن-کسی را فریب دادن و از راه به در بردن

خرجی-پول لازم برای گذران روز

 

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

خاطره-یادگار

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

 

خوش قلق-رام-خوش خوی

مال دنیا

زبان زرگری-زبانی قراردادی که گروهی در میان خود بدان سخن گویند و دیگران آن را نفهمند
تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

 

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

زار-نا به سامان-خراب-بد

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

اُزبَک-بی ریخت-ژولیده-ازخودراضی

خطایی-نوعیز آجر

چهار قُل-چهار سوره ی قرآن که با قُل آغاز می شود
دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که
چغاله بادام-بادام نارس
چاره-درمان

 

پشت پا به بخت خود زدن- به بخت خود پشت پا زدن
خصوصی-مقابل عمومی

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز
آفتاب نشین(بیکاره و تنبل)

خال-نقطه ی سیاه-لکه

حاجی خرناس-لولو

 

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

 
رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

از هفت دولت آزاد بودن-شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن

توالت کردن-آرایش کردن

به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن
 

خوش خور-کسی که همیشه غذای خوب بخورد

 
 

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز

دیر کرد-تاخیر-تعویق

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

از گرد راه رسیده(تازه وارد، هنوز به کار دیگری نپرداخته)

ده کوره-ده یا شهر کوچک عقب افتاده و بدون امکانات

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

چَکی-وزن نکرده-یک جا

پِر پِر-در زبان کودکان : صدای پریدن پرنده
از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)
 

دو سر قاف-دشنامی زشت که گاه برای شوخی نیز گفته می شود

آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن

روان کردن-از بر کردن

جَرّ-کشمکش دعوا

اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

آیَم سایَم-گاه کاهی

آب رفتن زیر پوست کسی(پس از لاغری کمی فربه شدن)

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن
تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

اسرار مگو(حرف های ناگفتنی)

چیلک دان-چینه دان
تا-توانایی
چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

 

روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

روغن داغ-روغن گداخته

از خجالت آب شدن-بسیار شرمنده شدن

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی

آلکلی-معتاد به الکل

چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن
تلکه کردن-پول یا چیزی را به زور-چاپلوسی و یا فریب از کسی گرفتن

تنگ آفتاب-درست در لحظه ی طلوع خورشی

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن
دست پاک-درستکار

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده
تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی
 

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

چیزی را به کسی زهرمار کردن-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

چاچول زدن-گشت و گذار بی هوده-ول گردی

دست به دهن-کسی که به اندازه ی مخارجش درآمد روزانه دارد-آدم کم درآمد و تهی دست
خفت افتادن-تنگ شدن-در تنگنا افتادن
از خجالت کسی در آمدن-محبت کسی را جبران کردن

دهن-واحد آواز خواندن

استخوان دار(محکم، بااراده)

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

پاچین-دامن زنانه

ازرق شامی-اخمو-ترشرو
زهرآب-ادرار-شاش-پیشاب

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

پادرازی-نوعی شیرینی به اندازه ی کف پا

پا بر جا-ثابت قدم-استوار
ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی مقدمه

خیرات کردن-چیزی را

آدم قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

بی سکه کردن-بی ارزش کردن-بی اعتبار کردن

تک خال-به ترین در میان هم ردیف های خود
پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

چَکی-وزن نکرده-یک جا

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

از سیر تا پیاز(همه چیز، با همه ی جزئیات)

دو زاری-سکه ی دو ریالی

از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

زیادی کردن-زاید بودن-غیر لازم بودن

بیا و ببین-تماشایی-بسیار جالب-قابل توجه
تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

 

چاک و بست نداشتن دهان-دهان لغ بودن-رازدار نبودن

زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

چلو چو انداز-شایعه پخش کن

دزدیده نگاه کردن-زیر چشمی نگریستن-بدون آن که طرف بداند او را زیر نظر گرفتن
خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

از دولت سر(به لطف کسی، از برکت وجود کسی)

به عمل آوردن-به اجرا در آوردن-برای استفاده آماده کردن

دو به هم زن-دو به هم انداز
جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

پف کردن-ورم کردن-باد کردن-مغرور شدن

حرص خوردن-عصبانی شدن

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

رو دست کسی بلند شدن-از کسی پیشی گرفتن-با کسی رقابت کردن

ارواح شکمت(ارواح بابات)

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

اطفال باغ-گل های تازه

از بای بسم الله تا تای تَمَت(از اول تا آخر، از سیر تا پیاز)

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

اردنگ-تیپا-لگدی با نوک پا

آخرین تحویل-قیامت
خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

خاله وارفته-آدم شل و ول و شلخته

 

چاره ساز-خداوند

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

خانم آوردن-پا اندازی کردن

 

ذلیل شدن-خوار و زبون شدن-بیچاره شدن

حَبه را قُبه کردن-کاهی را کوه کردن
تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

 
خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن

 

دل قرصی دادن-اطمینان خاطر دادن

جهان پهلوان-بزرگ ترین پهلوان دنیا-پهلوان جهان

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

تار و مار-متفرق-پراکنده

دست پاچه-شتاب زده-مضطرب

زیر بار رفتن-قانع شدن-تحمل کردن
خدا نکرده-امیدوار این طور نباشد

زود رنج-نازک دل-حساس

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

پشم علیشاه-درویش بی قدر

 

تنوری-پخته شده در تنور

آبگوشتی(بی ارزش، پیش پا افتاده)
پر و پا قرص-دارای اعتقاد محکم-استوار

ترش ابرو-عبوس

ته صدا-صدای خوش ولی کم مایه
بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

 

برادر اندر-برادر ناتنی-نا برادری

خاطر جمع-مطمئن
بد خلق-کسی که مدام عصبانی است و غر می زند

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان

زهر چشم-نگاه خشم آلود

 

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

پمپ بنزین-جایی که به وسایل نقلیه بنزین می دهند

اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

زیر دُم سُست-زن منحرف

ریزه پیزه-کوچک اندام-ریز نقش

رای دیدن-در داوری بی طرف نبودن و ملاحظه ی یکی از طرفین را کردن

زهره دان-کیسه ی صفرا

با اشتها-متمایل به غذا

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

خواب زده-خواب آلود-خواب گرفته

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

خدا بیامرز-مرحوم-مغفور

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن
 

 

 

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

 

 
خونی-قاتل-دشمن سخت-مخالف شدید

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

باجه-جای بلیت فروشی

پاکاری-شغل پاکار

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

دست به سینه ایستادن-در نهایت ادب و آماده ی فرمان ایستادن

الو(شعله ی آتش، در پاسخ به زنگ تلفن یا خانه می گویند (یعنی می شنوم))

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

 

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

انگشت پیچ-نوعی گز رقیق

دل پیچه-دل درد-فشار آمدن به معده و روده بر اثر بیماری های گوارشی

اسم شب(کلمه ی رمز برای عبور به هنگام شب)

 

دلنگ و دلنگ-صدای زنگ و ناقوس

آب تاختن(پیشاب کردن)