دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

 

 
خلیلی-نوعی غل و زنجیر-نوعی انگور

دنیا پسند-آن چه که همه بپسندند

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس
از پاشنه در آوردن-به هر گوشه و کنار سر کشیدن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی
 

آش و لاش-به کلی متلاشی شده-له ولورده

اسم شب(کلمه ی رمز برای عبور به هنگام شب)

از زیر کار در رفتن(تن زدن و نپذیرفتن کاری، کار را جدی نگرفتن)

درسته-یکجا-یکپارچه-کاملن

در خط چیزی بودن-در فکر و نقشه ی کاری بودن
دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

بی سایه سر شدن-بی صاحب ماندن-بیوه شدن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دست بر قضا-از قضا-به طور غیر منتظره-ناگهان

جَخت-متضاد صبر
دندات روی جگر گذاشتن-طاقت آوردن-تحمل کردن-تاب آوردن

حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ

چیلک دان-چینه دان

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

بی کلاه ماندن سر-بی نصیب ماندن-چیزی بدست نیاوردن
روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

پاچین-دامن زنانه

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار

اسرار مگو-حرف های ناگفتنی

 

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

دلچرک-ناخوشایند-دارای اکراه

انگشت کوچکه ی کسی نشدن-بسیار فرودست تر از کسی بودن-اصلن با کسی قابل مقایسه نبودن

خاک به سری-همبستری زن با شوهر

در آوردن پول-برای به دست آوردن پول و درآمد کوشیدن

زحمت کشیدن-کار کردن

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف ها؟!)

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

پاتیل در رفته-پیر و شکسته

 

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه
تخم شر-مردم آزار- شرور

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

به باد فحش یا کتک گرفتن-یک ریز فحش دادن یا کتک زدن

چراغان کردن-جشن گرفتن

زمخت-درشت-ناهنجار

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن
خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی

خیک کسی پر بودن-سیر بودن
آدم دو قازی(شخص بی سروپای بی ارزش)

 

زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

ریش خود را در آسیا سفید نکردن-تجربه داشتن

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

جنگ زرگری-دعوای دروغین-جنگ مصلحتی

برات شدن به دل کسی-گواهی درونی پیدا کردن-گواهی دادن دل

دلسردی-ناامیدی-یاس
دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

آجیل مشکل گشا-آجیلی که برای گشایش کار می خرند و بین مردم متدین پخش می کنند

حساب و کتاب-نگا. حساب کتاب

چیز سرش بشو-آدم چیز فهم

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

از بز حرام زاده تر(سخت گریز و حیله گر)
خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

حسرت به دلی-آرزومندی شدید

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

از قلم انداختن-از یاد بردن-مورد بی توجهی قرار دادن

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

 

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند

تازه وارد-کسی که تازه وارد شده است

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن-ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن
انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

تو سری خورده-آدم خوار و حقیر

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

جامغولک بازی-حقه بازی-فریب کاری

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

حتم داشتن یق-ین داشتن

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

 

خاطر جمع بودن-مطمئن بودن-یقین داشتن

اطفال باغ-گل های تازه

از اوناش نبودن ( فقط به صورت منفی)(از جمله ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده ی جمله را از آنان پنداشته است)

برو برگرد-چون و چرا

خط افتادن-خراش افتادن

جامغولک-حقه-حیله

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

چُلمن-پخمه-کسی که زود گول می خورد
خرده حساب-طلب مختصر-دشمنی قبلی
آتش زیر پا داشتن(بی قرار بودن)
خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن
حلال کردن-از تقصیر کسی گذشتن-طلبی را به کسی بخشیدن
آب اندام(زیبا تن و خوش رو)

چانه گیر-کسی که خمیر را چانه می کند

حساب باز کردن-افتتاح حساب بانکی

پیداش کردن-کسی را یافتن-گیر آوردن

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن
چول کردن-شرمنده کردن

چوب بست-داربست چوبی-چوب بندی

پا ندادن-امکانی پیش نیامدن
از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

 

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

خایه-بیضه-جرات

تخم مرغ کسی زرده نداشتن-حقه باز بودن

 

جامه شور-رختشوی

حاجی ارزانی-گران فروش
جاپیچ-جاکش-دلال محبت

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

 

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

به دست و پای کسی افتادن-با التماس تقاضای ترحم کردن-نهایت خاکساری کردن

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

از بز حرام زاده تر(سخت گریز و حیله گر)

 

خدا نگهدار-خدا حافظ
چوب علی موجود-چوب کج و معوج درویشان

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

برای هفت پشت کسی کافی بودن-از تحمل کسی خارج بودن-بسیار زیاد بودن

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

زیر دل زدن-تهوع آوردن

جا-رختخواب-بستر

تمام و کمال-کامل-به تمامی
جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن

 

چرک کردن-عفونت کردن زخم

رد خور-رد شدنی-سزاوار ترک کردن

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن

زیادی حرف زدن-سخنان خارج از موضوع یا بیرون از صلاحیت گفتن-وراجی کردن

آسمان با زمین دوختن(داشتن کمال مهارت در تیراندازی)

آک بند-نو واستفاده نشده-هنوز از جعبه بیرون آورده نشده-دست اول

آتشِ بسته-طلا

 
الحق و الانصاف-انصافن-حقن

از کار در آمدن(آزموده شدن، نتیجه دادن)

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک

خاصه-خان لقب آرایشگر شاهان قاجار

چرب و نرم-غذای پر روغن و خوشمزه-سخن دلنشین-آدم متملق

روخوانی-از روی کتاب و نوشته خواندن

 
از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

از نان خوردن افتادن-نان کسی آجر شدن

خوش جنس-خوش باطن-سلیم النفس

دل دادن و قلوه گرفتن-غرق گفت و گو و راز و نیاز بودن
چرخ دستی-چرخ خیاطی که با دست به حرکت می افتد
چزاندن-ضعیفی را آزار دادن
خاک اره-ریزه های چوب که پس از اره کردن آن بر زمین می ریزد

چس محل کردن-بی اعتنایی کردن

درز-شکاف-محل اتصال یا دوخت

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن
آزگار-زمان دراز
از سر کسی افتادن-عادتی را ترک کردن

آب از آب تکان نخوردن(رخ ندادن جنجال و هیاهو، آرام ماندن اوضاع)

پیشنماز-کسی که پیشاپیش دیگران نماز می خواند و دیگران به او اقتدا می کنند
از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

دست مریزاد-آفرین !-دستت درد نکند !

چپو شدن-غارت شدن

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

چنگ مالی کردن-چیزی را زیاد دست مالی کردن

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

انگشت کردن-انگشت رساندن

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

توجیهی-برنامه های توضیحی
از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

به توپ بستن-باران گلوله ی توپ بر جایی ریختن

پشت سر کسی حرف زدن-در غیاب کسی از او بد گفتن

تیله ی کسی بودن-گوش به فرمان کسی بودن-زیر اراده ی کسی بودن

 

 
تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند
آتشِ بسته(طلا)

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره ی بد یا غذای بد)

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

آش آلو کردن(خجالت زده کردن، کنفت کردن، سکه ی یک پول کردن)

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

 

دوا گُلی-دوا قرمز-پرمنگنات

دل واپس-نگران-چشم به راه-مضطرب

دل به دل راه داشتن-احساس متقابل داشتن

 

بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن

جای پا-اثر-نشانه-رد

خیت شدن-شرمنده شدن-کنفت شدن-بور شدن

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

از بیخ(یکسره، به کلی، کاملن)
آدم ثانی(حضرت نوح)

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

برهوت-غیر مسکونی-خشک و بی انتها

خوابگوشی-سیلی-کشیده

 
 

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

با کسی بحث و مجادله کردن

چسی مالیات داره-به کسی می گویند که قمپز در می کند

خوشی زیر دل کسی زدن-به بخت خود پشت کردن-موقعیت خوب را با ندانم کاری از دست دادن

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

تو هچل-انداختن به دردسر انداختن-دچار مشکل کردن

آشیخ روباه(آب زیرکاه، مکار)

دَم ریز-پشت سر هم-پیاپی-متوالی

رومیزی-منسوب به میز

بهم رسیدن-به وصال هم رسیدن

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن
از بیخ گوش کسی گذشتن(در برابر خطری قرار گرفتن و آسیب ندیدن)

ریق رحمت را سر کشیدن-ریغ رحمت را سر کشیدن

 
دست کسی رو شدن-مچ کسی باز شدن-حیله ی کسی آشکار شدن
خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

 

آهوی خاور-آفتاب

تبرک کردن-با برکت ساختن-خجسته کردن

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)
تو پوزی خوردن-تو دهنی خوردن-دمغ شدن-نا امید شدن

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

خوار و ضعیف-نحیف-ناتوان

 

خاله قزی-دختر خاله-خویشان و بستگان

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

راهی کردن-روانه کردن-فرستادن

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

راسته بازار-بازار راست و مستقیم
خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

چَکی-وزن نکرده-یک جا

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

خوردن چیزی به چیزی-جور بودن چیزی با چیزی

 

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

 

پشت نویسی-نوشتن در پشت سند یا حواله برای انتقال آن به دیگری

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

آه در بساط نداشتن(سخت بی چیز بودن، بیچاره و بینوا بودن)

زیر زمین-اتاق یا بخشی از ساختمان که در پایین تر از سطح زمین قرار دارد

به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن

انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)

زنجیر زن-کسی که در ماه محرم به پشت خود زنجیر می زند

 

چار چشم-کسی مه عینک می زند

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی

خداحافظی کردن-به درود گفتن

 

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

 
اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ بینی احمقانه داشتن)

آسمان به زمین آمدن(رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن)

زبان دراز-بی ادب-گستاخ-کسی که با گستاخی خارج از حد خود سخن بگوید

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

ردیف کردن-جور کردن-آماده کردن

خداپسندانه-مورد پسند خدا

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

تند نویسی-سریع نویسی

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

ریق افتادن-ریغ افتادن

جیش-ادرار در زبان کودکان

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

برو برو-اوج خوش بیاری و کامکاری

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن

 

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

دست دراز کردن-به حریم و حقوق دیگران تجاوز کردن

چشم شور-آن که چشم زخم زند
رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

 

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست های خود احساس خستگی بسیار کردن)

پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین

از خشت افتادن(بدنیا آمدن)

دار و دیزی-لوازم اندک و ناچیز و ارزان خانه

پیش کردن در-بستن در

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

آستین سرخود-هر چیزی که وسیله ی کاربردش همراهش است
ژل-مایعی برای شکل دادن موی سر

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

الدرم بلدرم کردن-بد و بیراه گفتن-ناسزا گفتن

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

ذلیل شده

دو بامبی-دو دستی-با دو دست

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

به خود گرفتن-به خود پنداشتن-مربوط به خود دانستن
زبان نفهم-کودن-بی شعور
دست به جیب-بخشنده-خرج کن

پیزر-پوشال های نازکی که برای نشکستن ظروف شیشه ای میان آن ها می گذارند

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

بادپا-تند رو-تیز تک
پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن
حال کسی را جا آوردن-نگا. حال آوردن

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

بی سیرت-بی آبرو
برگ برنده-ورقی که با آن بتوان بازی را برد-وسیله ی اثر بخش
جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود
اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)

جِر-اوقات تلخی-لج

دماغ تیز داشتن-شامه تیز داشتن

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

ژوری-هیئت داوران

دگنگ-چوب-چماق-اعمال زور

 
آفتابه خرج لحیم(بیشتر بودن هزینه ی تعمیر چیزی از بهای نو آن)

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

 

باخت-آنچه باخته باشند-زیان

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن
ریختن توی دست و پا-فراوان یودن-همه جا پیدا شدن
دل کسی آمدن-دل آمدن
با سر رفتن-کنایه از داشتن نهایت شوق و اشتیاق برای کاری یا چیزی

بساط در آوردن-الم شنگه راه انداختن-رسوایی به بار آوردن

خشت مال-دروغ گو-لاف زن